Zamek w Szymbarku
Dla turysty

Zamki kapitulne w państwie krzyżackim

Państwo zakonu krzyżackiego jednoznacznie kojarzy nam się z zamkami krzyżackimi budowanymi głównie z cegieł, ewentualnie z kamienna podmurówką. Kiedy jednak bliżej przyjrzymy się tematowi, to zauważymy, że na terenie byłego państwa krzyżackiego jest kilka zamków biskupich oraz kilka zamków kapitulnych. Budowane były w tym samym czasie, przy użyciu tych samych technologii. W sumie były to bardzo podobne zamki do zamków zakonu rycerskiego, tylko o innym przeznaczeniu, a z tego wynikał inny rozkład pomieszczeń.

Z czego wynikała budowa zamków przez biskupów i kapituły na terenie państwa krzyżackiego. Otóż przed podbojem Prus Krzyżacy wyjednali zgodę u papieża na utworzenie własnego państwa zakonnego. Jednym z warunków papieża było wydzielenie trzeciej części podbitych ziem na uposażenie diecezji, których papież utworzył cztery. Tak więc jedna trzecia terenu państwa krzyżackiego rządzili biskupi. Sprawowali władzę cywilną, zakładali miasta i wsie, kolonizowali kraj. Z przydzielonych im terenów biskupi wydzielali jedna trzecią na utrzymanie kapituł. Opieka wojskowa należała do Krzyżaków, ale zamki musieli zbudować sami, więc zarówno biskupi jak i kapituły budowały te zamki.

Jednym z bardziej znanych zamków kapitulnych jest zamek kapituły warmińskiej w Olsztynie. Podobnie jak w przypadku zamków krzyżacki najpierw powstała w Olsztynie ziemno drewniana strażnica. Kilkanaście lat później, w połowie XIV wieku kapituła zbudowała zamek murowany. Początkowo było to jeden dom wpisany w czworokąt murów obronnych, wieża, a most zwodzony na Łynie prowadził do bramy wjazdowej. W XV wieku dobudowano skrzydło, a w XVI wieku podwyższono mury i wieżę oraz zbudowano dodatkowy pas murów zewnętrznych. Połączono mury zamkowe z miejskimi w jeden organizm obronnych. Kiedy zamek utracił znaczenie militarne, w XVIII wieku zbudowano wjazd od strony miasta i wygodne skrzydło pałacowe. Mniej znanym zamkiem kapituły warmińskiej jest zamek w Pieniężnie. W przeciwieństwie do dobrze zachowanego zamku olsztyńskiego, zamek w Pieniężnie to ruiny.

Kapituła pomezańska również budowała zamki, a najbardziej znany jest zamek w Kwidzynie. Mniej znany jest zamek w Szymbarku zbudowany na miejscu dawnego grodu Prusów. Budowę zamku rozpoczęto w drugiej połowie XIV wieku. W pierwszej fazie zbudowano mury, baszty oraz ufortyfikowana bramę. Domy wewnątrz murów początkowo były drewniane, w XV wieku zastąpione przez murowane. Zamek W Szymbarku pełnił raczej funkcje reprezentacyjne, ale w czasie wojny trzynastoletniej był przedmiotem walk między Polakami i Krzyżakami, a przy okazji spłonął. Po wojnie zamek został odbudowany, podwyższono mury, zbudowano dodatkowe baszty. Po sekularyzacji zakonu zamek w Szymbarku zmieniał właścicieli, aż pod koniec wieku przejęła go rodzina von Frankenstein i utrzymała go do 1945 roku. Nowi właściciele najpierw przebudowali zamek w stylu barokowym, później dokonali regotyzacji, przywracając zamkowi w Szymbarku pierwotny wygląd. W czasie wojny zamek w Szymbarku przejęło SS, a po wojnie kwaterowali w nim żołnierze radzieccy, którzy opuszczając go w 1946 roku podpalili zabudowania. Obecnie to ruiny, są zamiary częściowej odbudowy.